Quercus robur

De zomereik (Quercus robur lid van de napjesdragersfamilie, ook bekend als inlandse eik) is een Europese, hardhout leverende boom die een extreem hoge leeftijd kan bereiken. Sommige zomereiken kunnen (zoals bijvoorbeeld de beroemde Kvilliken eik in Zweden) meer dan 700 jaar oud worden. De boom kan tot wel 35 meter hoog worden en speelt samen met naaste familieleden zoals wintereik en beuk zowel een glans- als een hoofdrol in onze loofbossen. Sinds de laatste ijstijd hebben de zomer- en wintereik zich via Zuid-Spanje en Zuid-Italië richting de Balkan verspreid om vervolgens door te stoten naar het noorden van Europa. De inheemse eiken uit Nederland en België komen dus oorspronkelijk uit het zuiden maar er worden ook zomereiken aangeplant die afkomstig zijn uit andere gebieden.

Historie / symboliek

Quercus robur kent een eeuwenoude en uiterst rijke geschiedenis. Deze koning van het bos werd vroeger vaak geplant om aan te geven waar de erfgrens van grondbezitters liep. De boom werd dan op de grens van het land van twee eigenaren geplant en functioneerde dan als een zogeheten ‘scheiboom’. Sinds de oudheid wordt de zomereik al beschouwd als een bekende en zeer tot de verbeelding sprekende boom. Denk bijvoorbeeld aan “heilige eiken” die een cruciale rol spelen bij allerlei soorten religieuze rituelen, inlandse eiken die fungeren als gedenkbomen en uiteraard de al eerder genoemde scheibomen. Maretak dat groeit in een eik is een zeldzaamheid. De druïden wisten dat. Oogst van maretak uit een eik moest op zijn minst met een gouden snoeimes worden gedaan en werd vaak omgeven door allerlei rituelen. In de mythen en sagen uit het oude Griekenland speelt Quercus robur een zeer belangrijke rol en ook de Germanen en Kelten dichtten deze majestueuze woudreus bijzondere eigenschappen toe zoals wijsheid, moed en kracht. Het is dan ook geen toeval dat de eik vaak werd geassocieerd met machtige goden zoals Zeus, Thor en Jupiter en hun macht over de bliksem. Door hun hoogte waren eiken vaak het doelwit van blikseminslagen en de menselijke fantasie deed de rest.

Medicinale en Culinaire Toepassingen

De zomereik kent een breed scala aan medicinale toepassingen. De in hoge mate aanwezige looistoffen in (voornamelijk) bast en vrucht, werken vochtafscheiding tegen, helpen bloedingen stelpen en zijn in lichte mate ontsmettend*. Dat Bor de wolf zijn fabelachtige gasten in het Praathuis graag een kopje eikeltjeskoffie schonk, is net zo goed een fabeltje als stevig geworteld in de realiteit. Eikeltjeskoffie stamt, in tegenstelling tot de overtuiging van velen, echt niet uit Tweede Wereldoorlog maar wordt al eeuwen gebruikt als middel tegen een groot aantal kwalen. Ook als voedselbron kent de eikel een lange historie. Dat laatste is niet zo gek want eikels barsten van de voedingsstoffen (meer dan 30% vet, meer dan 5% eiwit en ruim 50% koolhydraten) en kennen logischerwijs vele toepassingen in de natuurlijke keuken.

Onverstoorbare vaste waarde

De inlandse eik kan uitgroeien tot een grote, indrukwekkende en zeer markante boom. Omdat het enerzijds zo’n oud geslacht is en anderzijds een boom is die al sinds de oudheid gewaardeerd en gebruikt wordt, kom je overal in Europa zomereiken tegen van honderden jaren oud. Deze “tijdreizigers” met hun kenmerkende knoestige en breed uitgaande takken en hun typische oude “eikenbomen uitstraling” worden al eeuwenlang gebruikt en bezongen in kunst, cultuur en religie. Eiken groeien uit tot een lust voor het oog en groeien zowel solitair als in dicht opeengepakte groepen. Eikenhout is een hardhoutsoort met een lange levensduur en het hout is, ook buiten en onder alle weersomstandigheden uiterst slijtvast. Daarnaast is Quercus robur ook geschikt voor natte grond en is deze boom zelfs bestand tegen niet al te langdurige overstromingen. Inlandse eiken zijn tijdens de groeiperiode en ook na de bladval (in het langzaam verterend blad) rijk aan een enorme biodiversiteit (vooral schimmels en insecten). Ruim 1.000 soorten organismen zijn in hoge mate afhankelijk van de zomereik om te broeden, te jagen, voedsel te vinden of zich schuil te houden. Daarmee is hij een absolute facilitator van leven.

Als het adagium “Boompje groot, plantertje dood” voor een boomsoort opgaat, dan is het wel voor de majestueuze Quercus robur. Hij kan generaties lang groeien en bloeien. Maar wat is nou mooier dan het idee dat jouw achter-achter kleinkinderen zich koesteren in de verkoelende schaduw van de enorme eik die hun over-over grootouders in de tuin hebben geplant en het nageslacht op die plek en op hun beurt hun eigen kroost kan vertellen over alle gebeurtenissen die de eik in zijn leven heeft meegemaakt en gezien?